W dniach 14-16 marca 2025 odbyła się dziesiąta edycja Rajdu Szlakiem Walk I Armii Wojska Polskiego. W tym roku wystartowaliśmy od Szwecji, miejscowości, w której w lutym 1945 stacjonował sztab dowódcy 4 Dywizji Piechoty I AWP pod dowództwem gen. Kieniewicza.

Tradycyjnie rozpoczęliśmy prelekcją dla młodzieży tutejszej Niepublicznej Szkoły Podstawowej – o wyposażeniu i uzbrojeniu polskich żołnierzy opowiadał Daniel „Wojna” Iwański. Po lekcji historii, Daniel dalej pełnił funkcje edukacyjne i jako przewodnik poprowadził pierwszych uczestników rajdu na „Przesmyk Śmierci” między jeziorami Smolno i Zdbiczno, gdzie w roku 1945 toczyły się zacięte walki prowadzone przez żołnierzy polskiej 4 Dywizji Piechoty, zakończone przełamaniem niemieckiej linii obrony Wału Pomorskiego na długości kilkunastu kilometrów. To w tym miejscu artylerzyści z 5. Brygady Artylerii ogniem na wprost z haubicoarmat 152 mm obezwładnili niemieckie umocnienia.

Prelekcja dla młodzieży w szkole podstawowej w Szwecji

Przesmyk Śmierci

Miłą niespodzianką (zupełnie nieplanowaną) była możliwość zwiedzenia lokalnego muzeum historycznego w Szwecji, którą prowadzi pasjonat historii (Kajaki Wojewoda). Serdecznie dziękujemy za przyjęcie i możliwość bezpłatnego zwiedzania.

Sobotni poranek to oficjalne rozpoczęcie rajdu w Podgajach, gdzie oddaliśmy hołd poległym żołnierzom z 1. DP, a następnie udaliśmy się do miejscowości Grudna, w której również została zaciągnięta warta i zostały zapalone znicze przy pomniku polskich żołnierzy, którzy zginęli podczas zdobywania mostu na rzece Gwdzie.

Kolejny etap to zwiedzanie terenu Oflagu II D Gross Born (Grossborn-Westfalenhof) niedaleko Kłanina. Jego historię opowiedzieli nam przewodnicy z Bornego Sulinowa – państwo Irena i Tomasz Skowronek. Serdecznie dziękujemy za ciekawe opowieści i poświęcony czas.

Pan Tomasz Skowronek przekazał nam min. informację o „Tryptyku Obozowym”. Ołtarz wykonał w obozie w Neubrandenburgu artysta-plastyk podporucznik Jan Zamoyski, który przywiózł go później do Oflagu Gross Born. Obraz przeżywał różne koleje losu ale ostatecznie trafił do kościoła św. Brata Alberta w Bornym Sulinowie. Udaliśmy się więc do tego miejsca, gdzie oddaliśmy honory repliką sztandaru 4. Dywizji Piechoty.

Kolejnym etapem naszej podróży po Wale Pomorskim był Szczecinek i Muzeum Wału Pomorskiego i Militarnej Historii Pomorza. Dzięki uprzejmości załogi muzeum mogliśmy zwiedzić dwukondygnacyjny schron typu B-Werk wybudowany w latach 1934-1935 (Panzerwerk 991). Daniel Iwański oprowadził grupę również po pobliskich obiektach niemieckiego systemu umocnień.

Drugi dzień rajdu zakończyliśmy w liceum w Tychowie lekcją historii dla mieszkańców. Prelekcję przeprowadzili członkowie BSMH Perun (Wojciech Sokołowski) i Teatru Inscenizacji Historycznych (Daniel „Wojna” Iwański).

W niedzielny poranek 16.03.2025 roku zapaliliśmy znicze pod pomnikiem alianckich lotników - jeńców Stalagu Luft IV Modrolesie (Tychowie). W pewien sposób to wydarzenie spina koniec i początek rajdu - zaczynamy go w miejscu tragedii polskich żołnierzy 1. DP. Tam zginał Albin Miksza, krewny pilota 305 Dywizjonu Bombowego sierż. pil. Jana Mikszo. Jan Mikszo był jeńcem Stalagu Luft IV.

Rajd tradycyjnie kończyliśmy (po przejechaniu 425km oraz przejściu po drogach, ścieżkach, duktach i leśnym gąszczu 25 km)w Kołobrzegu pod pomnikiem Zaślubin Polski z Morzem, gdzie wzięliśmy udział w lekcji historii zorganizowanej przez Muzeum Oręża Polskiego z okazji 80. rocznicy zdobycia miasta przez żołnierzy I Armii Wojska Polskiego.

Pod pomnikiem zapaliliśmy również znicze, a następnie zostały wręczone  certyfikaty uczestnictwa w rajdzie. W tym roku to wydarzenie miało bardzo uroczysty charakter. Certyfikaty wręczał por. Józef Kwiatkowski, żołnierz I AWP, 6. DP, jeden ze zdobywców Kołobrzegu. Było to niezwykle wzruszające. Serdecznie dziękujemy Panie Poruczniku!

Umundurowani uczestnicy Rajdu wzięli potem udział w pikniku historycznym przed kołobrzeskim rynkiem.

Porucznik Józef Kwiatkowski - weteran walk o Kołobrzeg

Komandorem Rajdu był Zbigniew Izraelski, a wzięli w nim udział członkowie BSMH Perun, Teatru Inscenizacji Historycznych, Stowarzyszenia Koszalińskie Przymierze, SRH GRYF, Koszalińskiego Plutonu Modelarskiego, Związku Kombatantów RP i Byłych Więźniów Politycznych, Związku Piłsudczyków Rzeczypospolitej Polskiej Okręg Środkowopomorski w Koszalinie  oraz osoby niezrzeszone.

Serdecznie dziękujemy za okazaną pomoc przygotowaniu i realizacji Rajdu:

• Dyrekcji i pracownikom Niepublicznej Szkoły Podstawowej w Szwecji
• Państwu Irenie i Tomaszowi Skowronek
• Muzeum Wału Pomorskiego i Militarnej Historii Pomorza
• Dyrekcji i pracownikom Liceum Ogólnokształcące w Tychowie
• Panu Danielowi Wachowi
• Muzeum Oręża Polskiego i panu dyrektorowi Aleksandrowi Ostaszowi
• Danielowi „Wojnie” Iwańskiemu.

 Zapraszamy do udziału w jedenastym Rajdzie Szlakiem Walk I Armii Wojska Polskiego w marcu 2026 roku.

Zdjęcia:

• Muzeum Oręża Polskiego
• Michał Wieczorek
• Wojciech Sokołowski